Ιάσονας

Αυτό το λήμμα αφορά το μυθικό πρόσωπο. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ιάσονας (αποσαφήνιση).

Ιάσονας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ἰάσων (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Γλαύκη Μήδεια Υψιπύλη
Τέκνα	Μέρμερος Φέρης Αλκιμένης Εύνηος Δηίπυλος Τίσανδρος Θεσσαλός Μήδος Eriopis
Γονείς	Αίσονας και Αμφινόμη, Αλκιμέδη και Πολυμήδη
Αδέλφια	Πρόμαχος
Σχετικά πολυμέσα

Κατά την ελληνική μυθολογία, ο Ιάσονας (Ιάσων) ήταν ο ήρωας που ηγήθηκε της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Ήταν υιός του Αίσονα και της Πολυμήδης, της θείας του Οδυσσέα. Πάντως, ως μητέρα του αναφέρεται και η Αλκιμήδη ή σύμφωνα με τους θεσσαλικούς μύθους, η Ροιώ. Ο Ιάσονας ήταν απόγονος του Αιόλου πού ήταν υιός του Έλληνα και εγγονός του Δευκαλίωνα.

Ετυμολογία του ονόματος Ιάσων

Από το απαρέμφατο ιάσθαι του ρήματος ιώμαι = θεραπεύω.

Σύμφωνα με τη μυθολογία

Ο Ιάσων παραδίδει το χρυσόµαλλο δέρας στον Πελία.

Ο Αίσονας, νόμιμος βασιλιάς της Ιωλκού, εκδιώχθηκε από τον ετεροθαλή αδελφό του, τον Πελία, ενώ άλλη εκδοχή, αναφέρει πως ο Αίσονας εμπιστεύθηκε την εξουσία στον Πελία ως την ενηλικίωση του Ιάσονα. Ο μικρός Ιάσονας ανατράφηκε στο Πήλιο από τον κένταυρο Χείρωνα, που του δίδαξε και την Ιατρική.

Αφού ενηλικιώθηκε, ο Ιάσονας πήρε τον δρόμο για την Ιωλκό. Στον δρόμο, καθώς επεχείρησε να περάσει τον ποταμό Άναυρο, έχασε το ένα του σανδάλι, με αποτέλεσμα να εμφανισθεί στη γενέτειρά του μονοσάνδαλος. Φορούσε το τομάρι ενός πάνθηρα και κρατούσε από μία λόγχη στο κάθε του χέρι. Φθάνοντας στο κέντρο της Ιωλκού τον είδε ο Πελίας, που εκείνη τη στιγμή τελούσε μία θυσία. Ο Πελίας τότε τρομοκρατήθηκε, επειδή ένας χρησμός τού είχε πει να «φυλαχθεί από τον μονοσάνδαλο». Ο Ιάσονας έμεινε πέντε ημέρες στην οικία του πατέρα του κι εν συνεχεία πήγε στον Πελία και του ζήτησε την εξουσία. Μόλις ο Πελίας συνήλθε από τον φόβο του, ρώτησε τον Ιάσονα ποια τιμωρία θα επέβαλλε σε ένα σφετεριστή του θρόνου, οπότε ο Ιάσονας του αποκρίθηκε ότι θα τον έστελνε να φέρει το «χρυσόμαλλο δέρας», την προβιά, δηλαδή, του φτερωτού κριού που είχε φυγαδεύσει τον Φρίξο και την Έλλη. Τότε, ο Πελίας πρόσταξε τον Ιάσονα να εκτελέσει αυτή την αποστολή. Μια άλλη, εν τούτοις, παράδοση αναφέρει ότι ο Ιάσονας πήρε μόνος του την απόφαση να πάει να φέρει το δέρας: κατά τους ποιητές, η θεά Ήρα του ενέβαλε αυτή την ιδέα, με απώτερο στόχο να τιμωρήσει τον Πελία επειδή δεν την τιμούσε όπως εκείνη θα ήθελε.

Στην Αργοναυτική Εκστρατεία

Μόλις πήρε την απόφαση ο Ιάσονας βρήκε τον Άργο, τον υιό του Φρίξου και της Χαλκιόπης, και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άργος τότε, μετά από συμβουλή της θεάς Αθηνάς, ναυπήγησε την Αργώ. Ακολούθως, ο Ιάσονας έβαλε κήρυκα να γυρίσει σε όλη την Ελλάδα και να αναγγείλει την επικείμενη εκστρατεία ώστε να έρθει να συμμετάσχει όποιος επιθυμούσε. Αυτή η εκστρατεία έγινε γνωστή, από το όνομα του πλοίου, ως «Αργοναυτική», και το πλήρωμά του, ως «Αργοναύτες».

Αφού πέρασαν από τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, την Κύζικο (όπου από τραγική παρεξήγηση ο Ιάσων σκότωσε τον ομώνυμο βασιλιά), τη Μυσία, τις χώρες των Βεβρύκων και των Μαριανδυνών και αφού απάλλαξαν τον Φινέα από τις Άρπυιες, οι Αργοναύτες έφθασαν στην Κολχίδα. Εκεί ο Ιάσονας παρουσιάστηκε μπροστά στον βασιλέα Αιήτη, στον οποίο ο Φρίξος είχε δωρήσει το Χρυσόμαλλο Δέρας, και του εξήγησε τον σκοπό της αποστολής του. Ο Αιήτης, που είχε αφιερώσει το δέρας στον θεό Άρη, είπε ότι δεν είχε αντίρρηση, αρκεί ο Ιάσονας να έζευε δύο ταύρους με χάλκινα πόδια που έβγαζαν φλόγες από τα ρουθούνια τους (οι δύο αυτοί ταύροι, δώρο του Ηφαίστου στον Αιήτη, δεν είχαν ζευτεί ποτέ προηγουμένως), να οργώσει με αυτούς ένα χωράφι και να το σπείρει με τα δόντια ενός δράκου.

Ο Πελίας στέλνει τον Ιάσονα να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας.

Ο Ιάσονας άρχισε να σχεδιάζει το πώς θα επιτελέσει αυτούς τους άθλους, όταν μπήκε στη ζωή του η Μήδεια, η μάγισσα κόρη του Αιήτη. Η Μήδεια ερωτεύθηκε τον Ιάσονα μόλις τον είδε, και γνωρίζοντας το πρόβλημα θέλησε να τον βοηθήσει. Του ζήτησε όμως να της υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε μαζί του στην Ελλάδα και θα την παντρευόταν. Ο Ιάσων της το υποσχέθηκε και η Μήδεια του έδωσε ένα υγρό, με το οποίο άλειψε το σώμα του αλλά και την ασπίδα του. Από τη στιγμή εκείνη δεν μπορούσε να τον βλάψει ούτε όπλο, ούτε φλόγα. Μόνο που η ισχύς του μαγικού υγρού έπαυε μετά από 24 ώρες. Η Μήδεια αποκάλυψε, επίσης, στον Ιάσονα ότι, καθώς θα έσπερνε τα δόντια του δράκου, από εκείνα θα φύτρωναν αυθωρεί οπλισμένοι πολεμιστές, που θα επεδίωκαν να τον σκοτώσουν. Ο Ιάσονας μπόρεσε έτσι να ζέψει τους ταύρους χωρίς να καεί από τις φλόγες τους και έριξε μια πέτρα ανάμεσα στους πολεμιστές που «έσπειρε», όπως τον είχε, επίσης, συμβουλέψει η Μήδεια. Ετούτοι, νόμισαν ότι κάποιος από τους ίδιους την έριξε και αλληλοεξοντώθηκαν μεταξύ τους.

Αφού ο Ιάσονας επιτέλεσε τους δύο άθλους, ο Αιήτης αθέτησε την υπόσχεσή του. Προσπάθησε μάλιστα να κάψει το πλοίο και να εξοντώσει τους Αργοναύτες. Δεν απέμενε παρά να κατορθώσει να πάρει ο Ιάσονας το Δέρας μόνος του. όμως, το δέρας το φύλαγε ένας δράκος που δεν κοιμόταν ποτέ. Και πάλι έδρασε η Μήδεια και με τα μάγια της αποκοίμισε το θηρίο, οπότε ο Ιάσονας πλησίασε, ξεκρέμασε το Χρυσόμαλλο Δέρας από το δένδρο όπου ήταν κρεμασμένο και το πήρε μαζί του. Ο Αιήτης ήταν τόσο σίγουρος για τον δράκοντα αυτό, ώστε δεν έδειξε την απαιτούμενη προσοχή. Οι Αργοναύτες, λοιπόν, κατάφεραν να αποπλεύσουν μαζί με το Χρυσόμαλλο Δέρας, τη Μήδεια, καθώς και με τον αδελφό της, Άψυρτο. Ο Αιήτης τους κατεδίωξε με ένα πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον Άψυρτο, τον κομμάτιασε και πετούσε ένα-ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν.

Μετά από πρόσθετες περιπέτειες (καθώς ο Δίας ήταν οργισμένος για το έγκλημα και τους έστελνε, πλέον, διαρκώς τρικυμίες), αφού αντιμετώπισαν τον Τάλω στην Κρήτη, κινδύνευσαν στο Κρητικό Πέλαγος. Τότε, ο Ιάσονας ικέτευσε τον Απόλλωνα να τους δείξει τον δρόμο. Πραγματικά, ο θεός του φωτός άκουσε τη δέηση του ήρωα και τους έστειλε μια φωτεινή δέσμη η οποία τους οδήγησε σε μία από τις Σποράδες, από όπου στη συνέχεια βρήκαν τον δρόμο τους για την Ιωλκό.

Ιάσονας και Μήδεια

Ο Ιάσονας, έχοντας πάρει ως σύζυγό του τη Μήδεια, παρέδωσε στον Πελία το Χρυσόμαλλο Δέρας. Από το σημείο αυτό και πέρα δημιουργήθηκαν διάφορες παραδόσεις και εκδοχές. Σύμφωνα με μία από αυτές, ο Ιάσονας πήρε τη βασιλεία, αλλά σύμφωνα με άλλη ήταν τόσο εξαντλημένος, ώστε, απλώς, ήθελε να ζήσει ήσυχα στην πόλη του, αποκτώντας με τη Μήδεια έναν υιό, τον Μήδειο. Μετά από λίγο καιρό, όμως, θέλησε να εκδικηθεί τον θείο του, Πελία, για τα όσα αυτός είχε κάνει στον πατέρα του (τον είχε σκοτώσει αναγκάζοντάς τον να πιει αίμα ταύρου). Τότε η Μήδεια, αναλαμβάνοντας να ικανοποιήσει την εκδικητική μανία του Ιάσονα, συνέλαβε, ως μάγισσα, το εξής σατανικό σχέδιο: μπροστά στις κόρες του Πελία έσφαξε έναν κριό και αφού το έκοψε κομμάτια το μετέβαλε, ύστερα, με μάγια σε ζωντανό αρνί, δείχνοντας έτσι ότι μπορεί να επανέλθει με τον ίδιο τρόπο σε νεανική ηλικία κάθε γεροντικός οργανισμός, ακόμα και άνθρωπος. Οι ανόητες θυγατέρες τότε κατάσφαξαν τον γέροντα Πελία προσδοκώντας τη μετατροπή του σε νέο, κάτι το οποίο δε συνέβη. Μετά από αυτά ο υιός του Πελία, ο Άκαστος, έδρασε αμέσως, διαδεχόμενος τον Πελία στον θρόνο της Ιωλκού, και έδιωξε από την πόλη τη Μήδεια με τον Ιάσονα. Το ζευγάρι βρήκε καταφύγιο στην Κόρινθο.

Στην Κόρινθο, ο Ιάσονας και η Μήδεια έζησαν ήσυχα για τουλάχιστον 10 έτη. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, ο Ιάσονας άρχισε να συνδέεται με την όμορφη και πολύ νεότερη θυγατέρα του Κορίνθιου βασιλιά Κρέοντα, τη Γλαύκη ή Κρέουσα. Τελικώς, τη μνηστεύθηκε. Η Μήδεια κατάλαβε τότε ότι ήταν σε δύσκολη θέση, καθώς έμενε μετέωρη σε ένα τόπο ξένο, και με κλειστό τον δρόμο της επιστροφής, καθώς το έγκλημά της με τον Άψυρτο θα πληρωνόταν σκληρά στην Κολχίδα. Προσπάθησε, λοιπόν, να πείσει τον Ιάσονα να της μείνει πιστός, θυμίζοντάς του τους όρκους πίστεως που της είχε δώσει και επικαλούμενη ως μάρτυρες τους ίδιους τους θεούς. Αυτά, όμως, αποδείχθηκαν μάταια, κάνοντας τη Μήδεια να ενεργήσει και πάλι ως μάγισσα: Απέστειλε ως γαμήλιο δώρο στη Γλαύκη έναν νυφικό χιτώνα, που μόλις τον φόρεσε πήρε φωτιά και την έκαψε ζωντανή. Το ίδιο έπαθε και ο πατέρας της, ο Κρέων, προσπαθώντας να τη βοηθήσει. Για τον Ιάσονα, η Μήδεια επιφύλαξε τη σκληρότερη εκδίκηση: Σκότωσε τα δύο παιδιά τους. Από τότε το όνομά της έγινε συνώνυμο της παιδοκτόνου μητέρας. Πιθανώς, στον Ιάσονα να συνέβαιναν τα ίδια αν, αυτός, δεν εξακολουθούσε να αποτελεί για τη Μήδεια μια ελπίδα. Ο Ιάσονας την αντιμετώπισε οργισμένος, οπότε η Μήδεια ανέβηκε ψηλά στους αιθέρες πάνω σε ένα μαγικό άρμα που της έστειλε ο θεός Ήλιος και εξαφανίσθηκε από προσώπου γης.

Ο Ιάσονας άρχισε μετά από αυτά να θέλει να ξεχάσει την Κόρινθο και ό,τι του θύμιζε, και να ξανασκέπτεται την Ιωλκό, όπου ακόμα βασίλευε ο υιός του σφετεριστή, ο Άκαστος. Κατά μία εκδοχή, με τη βοήθεια του Πηλέως, που είχε προηγούμενα με τον Άκαστο και τη σύζυγό του, και των Διοσκούρων, ο Ιάσονας κυρίευσε την Ιωλκό. Τότε, ο Πηλέας σκότωσε τον Άκαστο και τη γυναίκα του, Αστυδάμεια. Ο Ιάσονας αναφέρεται, επίσης, πως έλαβε μέρος στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου.

Απεικονίσεις στην τέχνη και τη λαϊκή κουλτούρα

Λογοτεχνία

• Ο Ουίλιαμ Μόρις έγραψε το αγγλικό επικό ποίημα "The Life and Death of Jason" (Η ζωή και ο θάνατος του Ιάσονα), που εκδόθηκε το 1867.
• Το έργο The Golden Fleece (έκδοση του 1944 στο Ηνωμένο Βασίλειο, με εναλλακτικό τίτλο Hercules, my Shipmate) που γράφτηκε από τον Ρόμπερτ Γκρέιβς, είναι μια κάπως χιουμοριστική αφήγηση του μύθους του Ιάσονα. Μεταφράστηκε από τον Μάριο Βερέττα με τίτλο Ηρακλής, ο συνταξιδιώτης μου και εκδόθηκε σο 1995 από τις εκδόσεις Alien.
• Το βιβλίο του 2006 Ο Πέρσι Τζάκσον και η θάλασσα των τεράτων (The Sea of Monsters), του Ρικ Ράιορνταν, παραλληλίζει την ιστορία του Ιάσονα με πολλές άλλες.

Θέατρο

• Ο Ευριπίδης έγραψε την τραγωδία Μήδεια, που απεικονίζει τη Μήδεια να σκοτώνει τη νύφη του Ιάσονα και τα δύο παιδιά τους. Αυτό το έργο έχει εννέα χαρακτήρες και χορό.
• H Μήδεια (Medea) είναι μια τραγωδία 1.027 στίχων του Σενέκα του Νεότερου που γράφτηκε περίπου το 50 μ.Χ.
• Η Μήδεια (Médée) είναι μια τραγωδία σε πέντε πράξεις που εξέδωσε ο Πιερ Κορνέιγ το 1635.
• Τη σεζόν 1993-1994, ανέβηκε το θεατρικό έργο Μήδεια του Μποστ από τη Θεατρική Εταιρεία Στοά σε σκηνοθεσία Θανάση Παπαγεωργίου.

Όπερα

• Η Μήδεια είναι μια όπερα βασισμένη στα έργα του Ευριπίδη και του Πιερ Κορνέιγ. Τη συνέθεσε ο Λουίτζι Κερουμπίνι και έκανε πρεμιέρα το 1797. Γνώρισε μεγάλη επιτυχία τον Αύγουστο το 1961 στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου με την Ελληνίδα σοπράνο Μαρία Κάλλας ως Μήδεια και τον τενόρο Τζον Βίκερς στον ρόλο του Ιάσονα.

Κινηματογράφος

Ο Τοντ Άρμστροντ στην ταινία Ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες (1963)

• Η ιταλική ταινία Οι άθλοι του Ηρακλή (Le fatiche di Ercole) του 1958 με πρωταγωνιστή τον Στιβ Ριβς, περιλάμβανε τους χαρακτήρες του Ιάσονα (Φαμπρίτσιο Μιόνι) και των Αργοναυτών, καθώς και του Οδυσσέα.
• Η ιταλογαλλική ταινία του 1960 Οι γίγαντες της Θεσσαλίας (I giganti della Tessaglia), βασίζεται χαλαρά στο επικό ποίημα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ροδίου. Τον Ιάσονα υποδύεται ο Ρόλαντ Κάρεϊ.
• Έχουν γυριστεί δύο ταινίες με τίτλο Jason and the Argonauts: Ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες (1963), σε σκηνοθεσία Ντον Τσάφεϊ, και Ιάσων και οι Αργοναύτες (2000), μια τηλεταινία της Hallmark. Τον ρόλο του Ιάσονα ερμήνευσαν οι Τοντ Άρμστρονγκ και Τζέισον Λόντον, αντίστοιχα.
• Η ταινία του Λαρς Φον Τρίερ που γυρίστηκε ως τηλεταινία με τίτλο Μήδεια (1988) απεικονίζει τον Ούντο Κιρ ως Ιάσονα αφού έχει ανακτήσει το χρυσόμαλλο δέρας.
• Το "Jason and the Golden Fleece", 40 επεισόδιο του ντοκιμαντέρ του 2005, Αναζητώντας μύθους και ήρωες του Μάικλ Γουντ, αναφέρεται στον μύθο του Ιάσονα.

Τηλεόραση

• Στην τηλεοπτική σειρά Ηρακλής (1995-1999), τον ρόλο του Ιάσονα παίζει ο Τζέφρι Τόμας.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 6063 Ιάσων (6063 Jason), που ανακαλύφθηκε το 1984, πήρε το όνομά του από τον μυθικό αυτό ήρωα.
• Έκφραση άνω ποταμών
• Χρυσόμαλλο δέρας

Πηγές

• Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969, σελ. 474 κ.ε.